Het Noorman Orgel
Nergens ter wereld staate een tweede Noorman orgel.
Het Noorman orgel van de Dorpskerk werd in zes jaren, t.w. 1860-1866, gebouwd door de meestertimmerman van Oosterwolde, Hendrik Jannes Noorman (geboren 1807 in Wapse) en zijn zoon Klaas (Oosterwolde 1841–1915). Een oomzegger van Hendrik (neef van Klaas) werkte in 1882 mee aan een orgel in de Gereformeerde Kerk in Diever). Voor meer informatie over dit unieke orgel zie: https://www.orgelsite.nl/oosterwolde-friesland-dorpskerk
Het bijzondere orgel in Oosterwolde werd op 2 april 1866 feestelijk in gebruik genomen. Vader en zoon Noorman vervaardigden een aanzienlijk instrument waarbij voor hoofdwerk en pedaal een gecombineerde lade werd toegepast. Zes van de zeven pedaalregisters zijn dan ook als “transmissie” van het hoofdwerk uitgevoerd. Alleen de Roerquint 6 is een zelfstandig pedaalregister. In 1952 *) vond een restauratie plaats waarbij onder meer de winddruk werd verlaagd en de voetopeningen vergroot. Het ‘windtrappen’ was daarna niet meer nodig. Deze werkzaamheden werden uitgevoerd door de firma Gebr. van Vulpen. In 1980-1981 voerde de firma Bakker & Timmenga vervolgens een nieuwe restauratie uit, waarbij windladen, kanalen en mechanieken onder handen genomen werden.
In 1998-1999 werden, onder advies van Jan Jongepier, door dezelfde orgelmakerij aanvullende restauratiewerkzaamheden uitgevoerd. De klaviatuur werd hersteld en de drie spaanbalgen weer apart pompbaar gemaakt. Het houten pijpwerk onderging, waar nodig, herstel terwijl van het overige pijpwerk de voetopeningen en intonatie werden gecorrigeerd. Tenslotte werd ook aan de orgelkast het nodige werk verricht zoals het vergulden van blinderingssnijwerk, en lijst- en bieswerk.
De dispositie is als volgt:
Hoofdwerk (Manuaal I, C-f3): Bourdon 16, Prestant 8, Portunaal 8, Roerfluit 8, Octaaf 4, Gemshoorn 4, Quint 3, Octaaf 2, Mixtuur II-IV, Trompet 8.
Bovenwerk (Manuaal II, C-f3): Salicet 8, Viola di Gamba 8, Holpijp 8, Fluit Traverse 4, Fluit Douce 4, Woudfluit 2, Dulciaan 8. Pedaal (C-e1): Subbas 16 (transm. Bourdon 16), Prestant 8 (transm.), Fluitbas 8 (transm. Roerfluit 8), Violoncello 8 (transm. Portunaal 8), Roerquint 6, Octaaf 4 (transm.), Trombone 8 (transm. Trompet 8).
Koppelingen: Hoofdwerk-Bovenwerk, Pedaal-Hoofdwerk.
Winddruk: 78 mm. Toonhoogte: a1 = 440 Hz bij 20 ° C.
Temperatuur: evenredig zwevend
Het pedaal bestaat, op de Roerquint 6 na, volledig uit transmissies van registers uit het Hoofdwerk. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van dubbele ventielen voor de zelfde toon. Een ventiel voor het hoofdwerk en een ventiel voor het pedaal. Er is geen tremulant aanwezig, wel heeft het orgel 3 keilbalgen met trapinstallatie.
De bouwer van het Noorman orgel, Hendrik Jannus Noorman
Hendrik Jannes Noorman werd geboren op 15 februari 1807 in Wapserveen als zoon van Jannes Hendriks (Noorman) en Hilligje Hendriks. Hij trouwt op 16 juli 1836 in Diever met Trijntje Klazes Post en vertrekt vandaar naar Oosterwolde. Hun eerste kind (Hiltje) zal op 20 juli 1839 overlijden als ze nog maar negen maanden oud is.
Uit het huwelijk volgen nog twee kinderen: Klaas Hendriks Noorman (op 4 juni 1841) en Jannes (1843). Hendriks vrouw Trijntje overlijdt op 9 april 1845; ze is dan 37 jaar. Hendrik huwt dan op 17 juni 1848 met Geertje Engberts Dekker, die dan 38 jaar is. Zij krijgen 7 kinderen, waarvan er drie op jonge leeftijd overlijden. Ook Geertje overlijdt vrij jong, namelijk op 12 maart 1859 als ze 38 jaar is. Hendrik trouwt dan nogmaals op 3 juni 1875 met Klaaske Arjens Meyerhof die dan 42 jaar is. Er wordt bij vermeldt: met legitimatie van drie kinderen. Vóór dit derde huwelijk van Hendrik heeft hij namelijk vier keer een kind aangegeven bij de burgerlijke stand. Tweemaal met de vermelding dat de vader onbekend is. Eenmaal erkent hij expliciet de vader te zijn.
Hendrik Jannes Noorman en zijn oudste zoon Klaas waren timmerman. Vader stond ook als architect bekend. Van hem is onder andere het ontwerp voor de Hervormde kerk in Haule (1854). Klaas huwt op 3 september 1864 met Froukjen van der Gaast (24 jaar, uit Duurswoude). Zij zullen acht kinderen krijgen. Twee van hun kinderen overlijden op zeer jonge leeftijd. De oudste wordt geboren op 26 maart 1865.
Klaas en Hendrik (zijn vader) zijn dan al druk bezig met de bouw van het orgel in de Hervormde kerk in Oosterwolde dat in 1866 is afgerond en in gebruik genomen. In augustus 1876 krijgt Klaas opdracht tot afbraak en nieuwbouw van het klokhuis bij de kerk voor een bedrag van f. 990,00. Zes jaar later zal Johannes Noorman, een oomzegger van Hendrik (neef van Klaas dus), meewerken aan orgelbouw of -restauratie in de Gereformeerde Kerk in Diever. Op 21 augustus 1882 overlijdt Hendrik Jannes Noorman op 75-jarige leeftijd; zijn (derde) vrouw verhuist later naar Assen waar zij op 16 januari 1895 overlijdt. Klaas Noorman overlijdt op 17 december 1915 in Oosterwolde.